Digitaal tekenen of met pen en papier? Dit vind ik de voordelen!

Toen ik begon met visueel communiceren gebruikte ik alleen stiften en papier. Pas na een jaar of twee, drie heb ik een iPad aangeschaft waarmee ik kon tekenen. Daar heb ik erg lang over nagedacht. Het was een flinke uitgave dus ik vroeg me vooral af of ik voldoende gebruik zou maken van een ipad. Ik maakte een lijst van voordelen en nadelen van digitaal tekenen. In dit artikel lees je wat volgens mij de belangrijkste voordelen zijn van zowel digitaal tekenen als tekenen met pen en papier. Ook laat ik je zien in welke situaties ik nog steeds het liefst voor pen en papier kies!

Materiaal om visueel te werken met pen en papier

Hoewel ik in dit blog telkens pen en papier schrijf, werk ik zelf het liefst met stiften. Ik heb ondertussen ook wel een paar (zwarte) fineliners in mijn etui zitten, maar stiften zijn voor mij favoriet. Visueel werken met pen en papier doe ik op klein formaat (A4 en A3) maar ook op flipoverformaat. Afhankelijk van het formaat papier kies ik een fijne maat stiften. Verder ben ik heel basic qua materiaal en heb ik bijvoorbeeld geen lades vol verschillende soorten stiften. Mijn favoriete stiften merken zijn Neuland en Stabilo. Neem gerust een kijkje in mijn etui.

Soms wil ik tekeningen die ik gemaakt heb met pen en papier toch digitaliseren. Dan gebruik ik de app Scannable. Daarmee kun je tekeningen recht en met een aangepaste witheid vastleggen. Camscanner is een soortgelijke app die ik ook prettig vind werken.

Mijn materiaal om digitaal te tekenen

Ik werk op een iPad Pro van 11 inch met een Apple pencil. Voor mij komt dat het meest in de buurt van ‘echt’ tekenen. Op mijn iPad heb ik een folie zitten van Paperlike. Daardoor voelt het scherm wat ruwer/stugger. Een beetje vergelijkbaar met de weerstand die je voelt met een potlood op papier. Door het folie van Paperlike klinkt het tekenen zelfs een klein beetje als werken op papier. Je hoort het al, ik was eigenlijk nog steeds op zoek naar de ervaring van werken op papier ;).

Als ik digitaal teken dan zijn er twee apps die ik graag gebruik; Procreate en Notability.

Procreate is echt een tekenprogramma. Ik gebruik het vooral om tekeningen te maken, complexe praatplaten, stroomdiagrammen, etc. Het voordeel van deze app is dat je met lagen kunt werken en vrijwel eindeloze mogelijkheden hebt in penselen, brushes, etc. Ga je met het programma werken dan vind je hier 9 handige tips.

Notability is een notitie app. In deze app zit een goede zoekfunctie waardoor je makkelijker notities kunt terugvinden en kunt exporteren naar bijvoorbeeld pdf. Het fijne aan deze app is dat je met gewoon A4 formaat kunt werken, kunt kiezen voor lijntjes of bullets en dat je je visuele aantekeningen makkelijk en snel kunt ordenen. 

Moet ik digitaal een visuele presentatie geven dan gebruik ik het liefst PowerPoint in combinatie met Procreate.

De belangrijkste voordelen van visueel werken met pen en papier

Pen en papier zijn toegankelijk en laagdrempelig

Het belangrijkste voordeel van werken met pen en papier is dat je het super eenvoudig in kunt passen tijdens samenwerking. Pen en papier zijn toegankelijke middelen, je hoeft geen apps te installeren of een programma eigen te maken. Gewoon lekker fysiek aan de slag met elkaar en met een set stiften. De drempel is heel laag om een lijntje of pijltje te tekenen op het papier waar je collega net zijn bedenksels heeft genoteerd. Dat maakt dat je veel meer het gevoel krijgt dat je samen bouwt aan het onderwerp. De flow die kan ontstaan bij zo’n cocreatie is heerlijk. Omdat ik in mijn werk vaak mensen laat samenwerken is dit voor mij het allerbelangrijkste voordeel van werken met pen en papier.

Wat je (samen) maakt is meteen zichtbaar

Als ik met een groep visueel werk met stiften en papier is de input uit de groep telkens meteen zichtbaar. Juist doordat je kunt voortbouwen op wat er eerder gezegd/gemaakt is ontstaan overzicht en inzicht met elkaar en krijg je ?chte samenwerking. Bijvoorbeeld bij het maken van een visuele tijdsplanning. Werk je alles digitaal uit dan komt het toch snel neer op jij die achter je tablet aan het tekenen bent wat er gezegd wordt. Je zou dit kunnen oplossen door het scherm van je tablet te delen op een wat groter scherm. Maar dan nog, het blijven jouw aantekeningen en er is minder het gevoel van cocreatie. Samenwerken met pen en papier is voor mij een deel van de kernkracht van visueel samenwerken.

Je leert beter fouten maken

Wanneer je veel werkt met pen en papier ontkom je er niet aan dat je fouten maakt. Dat kun je zien als een nadeel maar ik zie dat vooral als een voordeel. Je leert ontzettend goed om te improviseren, oplossingen te verzinnen en het te doen met dat wat er is. Daardoor kunnen er ook echt leuke en onverwachte dingen ontstaan. Ook voelt het werk dat ik maak wat ‘authentieker’. Soms zie ik op instagram plaatjes voorbij komen die digitaal getekend zijn met alleen maar perfect recht getrokken lijnen. Mij spreekt het niet aan omdat het menselijke er dan uit is. Daar zul je weinig last van hebben als je werkt met pen en papier.

Beter overzicht bij meer informatie

Een ander belangrijk voordeel van werken met pen en papier is combineren van aantekeningen met elkaar. Ik zit regelmatig in overleg en ik combineer vaak idee?n, inzichten en meningen uit verschillende soorten bijeenkomsten met elkaar. Daarom vind ik het handig om aantekeningen van meerdere werksessies naast elkaar te kunnen leggen. Soms ook aantekeningen van langere tijd geleden. Wat zo fijn is aan werken op papier is dat ik op dat soort momenten de aantekeningen heel makkelijk naast elkaar kan leggen. Ik cre?er overzicht en op die manier weer verbanden en inzichten. Ik vind dat bij digitaal werken veel ingewikkelder. Je kunt aantekeningen wel (makkelijker) terugzoeken van langer geleden, maar zodra je meerdere A4tjes op ??n scherm zet verlies je snel het overzicht. Een oplossing is natuurlijk om even printjes te maken maar daar wordt mijn duurzame hart dan weer minder blij van?

Minder kosten & meer spontaan

Visueel werken met pen en papier kost je bijzonder weinig. Geen dure aanschaffen voor je kunt starten want met elke willekeurige pen en papier kun je van start. En zelfs als je jezelf een keer op een set mooie stiften of pennen trakteert, kun je de kosten goed binnen de perken houden. Een laatste voordeel van pen en papier is dat ik veel makkelijker spontaan kan tekenen. Dat is handig als ik onverwacht een goed idee idee heb, een interessant inzicht of in een spontaan gesprek met een collega zit. Ik kan dan heel snel en makkelijk iets noteren, iets laten zien of uitleggen.

De belangrijkste voordelen van digitaal tekenen

Ik durf beter te beginnen

Het allerbelangrijkste voordeel voor mij is dat ik weer veel meer plezier en lef heb gekregen in het maken van complexe platen. Mij heeft het enorm geholpen om van de drempel van beginnen overheen te komen. Moest ik bijvoorbeeld een praatplaat maken dan vond ik het ontzettend spannend om te beginnen omdat ik bang was dat ik uiteindelijk niet goed uit zou komen. Of dat er op het laatst toch nog iets belangrijks bij zou moeten komen. Sinds ik ook digitaal teken, voel ik me veel vrijer om te beginnen. Ik weet dat ik de bladspiegel, kleuren etc. later nog eenvoudig kan aanpassen. Ik kan het dus ook veel makkelijker tussendoor aan anderen laten zien en feedback eenvoudig verwerken. Zeker voor tekeningen die ik in opdracht voor anderen maak is dat erg handig.

Tekeningen delen en herbruiken is makkelijker

Een ander groot voordeel van digitaal tekenen is dat je plaatjes veel makkelijker meerdere keren kunt gebruiken. Een detail uit een praatplaat of een symbool dat je eerder tekende snel invoegen in een andere tekening. Als je digitaal tekent is dat super eenvoudig. In Procreate werk je met lagen en als je nog een kleine aanpassing wil maken dan is dat een peulenschil.

Naast kleine aanpassingen in kleur, details en tekst kun je digitaal ook veel makkelijker de bladindeling aan passen. Daardoor maak ik ook graag een eerste ‘schets’ in Procreate omdat ik dan makkelijk met de bladindeling kan schuiven tot ik een prettig ogende indeling heb. In het filmpje hier onder kun je zien hoe ik van eerste schets kom tot een definitieve tekening. Het blog dat bij deze afbeelding hoort kun je trouwens hier lezen.

Werk delen is ook makkelijker als je digitaal werkt. Natuurlijk kun je de tekeningen op papier scannen en vervolgens delen of een kopietje maken. Maar digitaal je bestand meteen omzetten naar .pdf of .jpg en naar je collega’s mailen vind ik echt één van de grootste voordelen van digitaal tekenen.

Een sprong in mijn ontwikkeling

Toen ik net begon met digitaal tekenen heb ik een enorme ontwikkelsprong gemaakt in het werken met kleur. Door digitaal werken kon ik ineens veel eenvoudiger experimenteren met kleurcombinaties en hoeveelheid kleur die ik toevoegde. Door te experimenteren zag ik direct wat het deed met de uitstraling van de plaat. Ik zag in hoeverre de kleuren hielpen om te verhelderen en of de kleurcombinaties prettig waren.

Wel heeft het me even wat tijd en moeite gekoste om Procreate onder de knie te krijgen. Op zich is het geen super complex programma maar doordat er zoveel functionaliteiten in zitten duurde het even voor ik daar handigheid in had. Vooral het werken met lagen was ik niet gewend. Notability had ik trouwens meteen onder de knie. Minder mogelijkheden qua vormgeving natuurlijk maar voor digitale visuele aantekeningen heerlijk.

Extra mogelijkheden

Met digitaal tekenen heb je heel mogelijkheden die je met een stift niet hebt. En dat vind ik echt een groot voordeel van digitaal tekenen! In Notability kun je bijvoorbeeld met een stippellijn tekenen. In Procreate heb je de beschikking over verschillende soorten penselen, van graffiti en markerachtige penselen tot een hele strakke simpele lijn. Ook vind je in Procreate penselen met structuren en kun eenvoudig een groot vlak (egaal) inkleuren. Daarmee heb ik met Procreate veel meer opties dan er ooit in mijn twee etuis zullen passen!

In welke situaties kies ik voor digitaal tekenen?

Dat was een vraag die ik mezelf veel stelde voordat ik een iPad aanschafte. In welke situaties ga ik digitaal tekenen? En kom ik genoeg in situaties terecht waar digitaal tekenen handig is? Na ruim twee jaar zou ik mijn tablet niet meer willen missen. Er zijn ontzettend veel situaties waarin ik kies voor digitaal tekenen omdat het veel voordelen heeft. Natuurlijk dan wel met het meest geschikte tekenprogramma. Om je een beeld te geven heb ik er een visueel overzichtje van gemaakt. In de groene cirkel staan de situaties waarin ik het liefst digitaal teken. In de oranje cirkel de situaties waarin ik het liefst met pen en papier teken. Zoals je ziet zijn er ook situaties waar het me niet uit maakt. Dan teken ik de keer digitaal en een andere keer met stiften. Wat me opviel toen ik dit overzicht maakte is dat ik vooral kies voor pen en papier als ik samenwerk met anderen. De voordelen van digitaal tekenen wegen dan blijkbaar minder zwaar.

Dus, gaat visueel werken het beste digitaal of met pen en papier?

Voor mij geldt dat ik vooral de mix ontzettend fijn vind. In sommige situaties heb ik een uitgesproken voorkeur voor digitaal. Bijvoorbeeld bij het maken van complexe praatplaten of tekeningen voor mijn website. Andere klussen doe ik juist altijd met pen en papier zoals het begeleiden van creatieve sessies en momenten waarin ik moet overleggen of samenwerken met anderen. Maar soms is er ook gewoon een periode waarin ik voorkeur heb voor het ene of het andere. Er zijn tijden dat ik nauwelijks met stift werk en alles digitaal doe. Afgewisseld met periodes dat ik het heerlijk vind om alles op papier vast te leggen (bijvoorbeeld in de zomervakantie).

Ik denk dat ik juist door de combinatie te maken mijn tekenvaardigheden verder heb ontwikkeld. Door meer digitaal te tekenen heb ik veel geleerd over kleurgebruik, bladspiegel etc. Ook heb ik daardoor voor mezelf weer meer kansen gecreëerd in het oefenen van maken van praatplaten. Dat had ik namelijk wat afgehouden vanwege de drempel om daar aan te beginnen. Het blijven tekenen met pen en papier heeft me heel veel opgeleverd in het delen met collega’s en het groeien in mijn rol als visueel facilitator. Ook was het een hele laagdrempelige manier om te gaan experimenteren met de kracht van visueel werken. Een paar stiften waren de enige investering die ik deed. 

Twijfel jij? Mijn advies zou het volgende zijn: Als je net begint met visueel communiceren zou ik vooral eerst lekker aan de slag gaan met pen en papier. Ontdekken of het wat voor je is en je basis tekenskills ontwikkelen. Ben je ondertussen wat verder met visueel communiceren en teken je steeds vaker in verschillende soorten situaties dan denk ik dat digitaal tekenen je veel voordelen gaat brengen. Zowel voor de tekeningen die je er mee kunt maken als voor de ontwikkeling van je verdere tekenskills!